بررسی ماجرای «فرنود و خاله نرگس» از دیدگاه اخلاق رسانه

سایت تفریحی خلیج فارس آنلاین : ماهنامه مدیریت ارتباطات: در هفته‌های اخیر، ماجرایی که در برنامه کودکان «رنگین کمان» با اجرای خاله نرگس (آزاده آل‌ایوب) پیش آمد، واکنش‌های متفاوتی را نسبت به این موضوع برانگیخت.

خاله نرگس از کودکان حاضر در استودیو سؤالی کرد و پسری به نام «فرنود» با ادبیات کودکانه خود، پاسخی داد که خاله نرگس آن را کاملاً تحریف کرد. گروهی از دست‌اندرکاران رسانه و بینندگان مستقیم یا غیرمستقیم این برنامه، برخورد خاله نرگس با فرنود را نپسندیدند و این موضوع را بویژه از نظر تربیتی و اخلاقی مورد نقد قرار دادند. حالا با فروکش کردن حواشی‌های این ماجرا ماهنامه مدیریت ارتباطات در هفدهمین شماره خود مقاله ای را به قلم نگین حسینی روزنامه‌نگار و مدرس علوم ارتباطات منتشر کرده که در آن ماجرای فرنود و خاله نرگس از جنبه اخلاق رسانه مورد بررسی قرار گرفته است.

در بخشی از این مقاله با اشاره به اینکه روزگاری نه خیلی دور، کلماتی که از رادیو و تلویزیون پخش می‌شد، عمری به دارازی همان لحظه پخش داشت اما امروز تکنولوژی ضبط و پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی دیگر منحصر به تولیدکنندگان و دست‌اندرکاران برنامه‌ها نیست و سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای دنیای دیجیتال به هر فرد غیرمتخصصی این امکان را بخشیده‌‌اند که بتوانند برنامه‌های شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی را ضبط کنند آمده است:

اتفاقی که اخیرا در برنامه خاله نرگس افتاد، یکی از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد هنوز تعدادِ احتمالاً زیادی از مجریان تلویزیون و رادیو گمان می‌کنند به شک انداختن دریافت‌کنندگان، عین حرفه‌ای‌گری و موفقیت در مدیریت یک لحظه پیش‌بینی نشده است.

نویسنده سپس به چالش اخلاقی رسانه‌ها اشاره کرده و با اشاره به اینکه یکی از بحث‌انگیزترین مباحث حوزه رسانه‌های جمعی، بحث اخلاقی از منظر حقوق و مسؤولیت‌های اخلاقی رسانه‌ها نسبت به دریافت‌کنندگان است تأکید می‌کند: هرچند رسانه‌های جمعی بیشتر کشورهای پیشرفته جهان دارای مرام‌نامه‌های اخلاقی هستند که خبرنگاران خود را موظف به رعایت نکته‌هایی می‌کنند، به نظر می‌رسد هنوز در این حوزه چالش‌های زیادی وجود دارد که البته به ماهیت رسانه‌های جمعی و رویدادها مربوط است.

حسینی با اشاره به اینکه رسانه‌ بویژه از نوع تلویزیونی و رادیویی، ماهیت پویایی دارد و موقعیت‌هایی که ایجاد می‌شود، گاه غیرقابل پیش‌بینی است آورده : اگر مجری یا خبرنگاری به عمد یا سهو، گفتار فرد مصاحبه‌شونده را تحریف کند، از طرف افکار عمومی نه تنها به «دروغگویی» متهم می‌شود، بلکه وظیفه دارد در نخستین فرصت (اگر همچنان فرصتی در اختیار داشته باشد) اشتباه عمدی یا غیرعمدی خود را جبران کند. اصول اخلاقی ژورنالیستی به‌طور کلی بر «صداقت خبرنگاران با مخاطبان» تأکید دارد و آن را از لازمه‌های کار خبرنگاری می‌داند اما هرگز نمی‌تواند به خبرنگاران بگوید که در موقعیتی مشابه با آنچه که در برنامه خاله نرگس اتفاق افتاد، باید چه واکنشی نشان دهند.

این مدرس علوم ارتباطات تأکید می‌کند: واکنش مجریان برنامه‌های کودک در شرایط بحرانی و غیرقابل پیش‌بینی از جنبه‌ای دیگر، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند: از آنجا که کودکان و نوجوانان «مخاطبان خاص» تلویزیون قلمداد می‌شوند که در مقایسه با سایر گروه‌های سنی، بیشترین اثرپذیری را از این رسانه جمعی نشان می‌دهند، لحاظ موارد اخلاقی از سوی مجریان برنامه‌های کودک از حساسیت بیشتری برخوردار است. مجریان برنامه‌های کودک به سبب آنکه با کودکان سروکار دارند، در معرض موارد بیشتری از به هم خوردن روال مرسوم برنامه قرار می‌گیرند. ماهیت پاک، بی‌غل و غش و بی‌تجربه کودکان، گاه مجریان را در شرایط دشواری قرار می‌دهد و آنها باید قادر باشند با زیرکی، فضای ایجاد شده را مهار کنند؛ به‌گونه‌ای ‌که بیشترین نزدیکی را با اصول اخلاقی رسانه داشته باشند و در عین حال، حقوق کودکان را از منظر تربیتی تأمین کنند.

متن کامل این مقاله در هفدهمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات منتشر شده است.

هفدهمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات- مهر90- با مطالب متنوعی در حوزه روابط‌عمومی، رسانه، تبلیغات، ارتباطات فرهنگی، جامعه اطلاعاتی و اندیشه منتشر شده است

توضیح خاله نرگس درباره فرنود و ماشین لباس‌شویی!

کلیپ سوتی برنامه رنگین کمان شبکه پنج و ضد سوتی مجری برنامه !