دقیق ترین و معروف ترین تقویم های دنیا+تصویر

گاه‌شماری، سالنما یا تقویم شیوه تعیین، نگهداری و تنظیم حساب زمان و تاریخ است که محور آن سال می‌باشد. تقویم و سالنامه بیشتر به محاسبه و نمایش یک‌ دوره یا یک‌ سال گفته می شود. تقویم در اصطلاح نجومی، مجموعه ای از اصول و قوانین است که برای تنظیم زمان و تطبیق سال حقیقی (مدت زمان یک دور کامل زمین به دور خورشید) با سال مجازی (مدت زمانی که انسان ها در محاسبه سال و تقسیمات آن در تقویم به کار می برند) و چگونگی تقسیم آن به بخش های کوچکتر، جهت انجام امور کشاورزی، مالی، آیینی، اجتماعی، شرعی و انجام فرایض دینی مورد استفاده قرار می گیرد و در زبان فارسی با کلمه «گاهشماری» و در شکل مدون آن با «گاهنامه»  و «تقویم» مترادف است. سابقه استفاده از تقویم با توجه به ثبت اهله ماه به ۳۰,۰۰۰ سال می‌رسد. مصریان از ۴۲00 قبل از میلاد اولین اقوامی بودند که از تقویم خورشیدی ۳۶۵روزه استفاده نمودند و بابلیان اولین قومی که سال را براساس دوازده ماه ۳۰روزه تعریف کرده‌اند.

در جهان شیوه‌های گوناگونی از گاه‌شماری رواج دارد. در بعضی از جوامع این اصول و قوانین نه بر اساس گردش زمین به دور خورشید بلکه بر اساس گردش ماه به دور زمین و یا شیوه های دیگری محاسبه و تدوین شده اند. گروه تولید «تازه» در گزارشی می کوشد به بررسی برخی از رایج ترین تقویم ها و یا گاه شماری های در دنیا بپردازد.

گاه شماری میترایی:
گاه‌شماری میترایی(مهرآیینی) یا گاه‌شماری ایرانی، سالنمایی است که بنا به تایید برخی پژوهش‌ها در دوران پیش از هخامنشیان و همچنین در دوران اشکانیان بکار می‌رفته است . گاه‌شماری اوستایی نو و گاه‌شماری میلادی بسیار تحت تاثیر گاه‌شمار میترایی قرار دارند و گاه‌شماری یولیانی کاملا براساس این گاه‌شمار محاسبه و تقسیم شده است. گاه‌شمار میترایی شامل یک سال خورشیدی ۳۶۰ روزه است که به ۱۲ ماه ۳۰ روزه تقسیم شده‌است و هر کدام از این روزها دارای اسم بوده‌اند. مهرآیینان ۵ روز اضافی را جز سال محاسبه نمی‌کردند و مراسم و جشن‌های ویژه‌ای در این ۵ روز برگزار می‌شده است. هر چهار سال مراسم ۶ روزه برگزار می‌شده است و به این ترتیب تقویم را کبیسه گیری می‌کردند. نکته مهم اینجاست که اختلاف سال تقویمی و سال حقیقی محاسبه می‌شده‌است که مناسبت‌ها در طول تاریخ ثابت بمانند. ولی سال میترایی ۳۶۰ روزه بوده و روزهای اضافی را هدیه مهر یا دوازده یار مهر می‌دانستند و جز تاریخ به حساب نمی‌آوردند. بنابر پژوهش‌های در این گاه‌شمار هفته نیز وجود داشته ‌است. در این گاه‌شماری معیار شروع سال روز پس از شب یلدا یعنی ۱ دی است و یک سال شامل دو فصل است: یک فصل زمستان ۵ ماهه و یک فصل تابستان ۷ ماهه.

گاه شماری چینی:
گاه شماری چینی، یکی از کهن ترین دفتری است که در تاریخ جهان ثبت شده است؛ که قدمت آن برای چیزی حدود 2600 سال قبل از میلاد مسیح است. هنگامی که امپراطور هوآنگ تی، منطقه البروج را به جهانیان معرفی کرد. تقویم چینی ها هم همانند بسیاری از تقویم های دیگر به صورت سالانه تنظیم شده است و مبنای آن صور ماه می باشد؛ به همین جهت، به دلیل گردش تاریخ، ابتدای سال نو می تواند از بین اواخر ژانویه تا اواسط فوریه که معادل با اواسط بهمن ماه خودمان است متغیر باشد. هر چرخه کامل این تقویم 60 سال طول می کشد که از 5 چرخه 12 ساله تشکیل شده است. این تقویم شمسی- قمری به هر سال عنوانی از یک حیوان داده است. طبق افسانه ها بودا تمامی حیوانات را قبل از مرگش فراخواند تا با آنها خداحافظی کند. اما از این میان فقط 12 نوع از آنان برای بدرقه بودا رفتند. به همین جهت هم بودا برای تشکر و قدردانی از آنها، نام آنها را به ترتیبی که نزد او حاضر شدند روی هر یک سال از دوازده سال گذاشت. چینی ها اعتقادی قوی بر آن دارند که این حیوانات سال های خود را در نزد بودا حکمفرمایی می کنند؛ و سال تولد انسان ها رابطه عمیقی با آن حیوان دارد. این حیوانات در افسانه به ترتیب عبارتند از: موش، گاو نر، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، گوسفند، میمون، خروس، سگ و خوک. این تقویم هم‌چنین در تبت، هنگ‌کنگ، سنگاپور و مالزى کاربرد دارد.

گاه شماری حیوانی:
گاه‌شماری حیوانی یا گاه‌شماری دوازده حیوانی یک نوع گاه‌شماری ایرانی است که بعد از دوران مغول در ایران متداول شده و تا اوایل قرن حاضر خورشیدی نیز، متداول بوده‌است. این گاهشماری به جهات بسیار، شبیه به گاه‌شماری چینی- اویغوری به نظر میاید. بررسی گاه‌شماری حیوانی حکایت از آن دارد که این گاه‌شماری از ترکیب برخی اصول گاه‌شماری جلالی، گاه‌شماری هجری قمری و گاه‌شماری دوازده حیوانی چینی-اویغوری شکل گرفته‌است و در طول هفت قرنی که از یورش مغول به ایران می‌گذرد و تا سال ۱۳۰۴ هجری خورشیدی در ایران رایج بوده‌استریشه و خاستگاه این گاه‌شماری و علت تأثیرگذاری این دوازده حیوان خاص بر سرنوشت زمین و انسان، به یک افسانه کهن بودایی(مراجعه به گاه شماری چینی) بازمی گردد. در روایت ایرانی فهرست این حیوانات دستخوش تغییراتی شده‌است که عبارتند از:موش،گاو، پلنگ، خرگوش، نهنگ، مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ و خوک. زرد پوستان و ایرانی‌هایی که به پیروی از مغول‌ها به این گاهشماری عنایت داشتند و از آن استفاده می‌کردند، ویژگی‌های هریک از سال‌هایی را که با نام یکی از حیوانات دوازده گانهٔ مذکور قرین می‌شد و نام آن حیوان را می‌گرفت، همانند خوی و سرشت آن حیوان می‌دانستند و انتظار حوادثی مطابق با چنان خلق و خویی از آن سال داشتند.

گاه شماری عبری:
گاهشماری عبری که در میان ایرانیانیان یهودی تبار به آن تقویم مختط یا مختلط نیز گفته می‌شود، آغاز آفرینش و خلقت آدم بر اساس کتاب پیدایش را مبدا خود می‌داند. بر اساس سالهای خورشیدی و ماههای قمری استوار است و به لحاظ کسری ده روزه سال قمری نسبت به شمسی، هر چهارسال یک سال سیزده (۱۳) ماهه محاسبه می‌شود تا تناسب سالها و ماهها برقرار بماند.این تقویم تقویم متشکل از ۱۲ ماه ۲۹ یا ۳۰ روزه است.

گاهشماری میلادی:
گاهشماری میلادی یا تقویم گریگوری گاهشماری با ریشه مسیحی است که هم‌اکنون در بیشتر کشورهای جهان استفاده می‌شود. این گاهشماری تغییر یافته گاهشماری یولیانی است و نخست از سوی آلویسیوس لیلیوس که پزشکی از اهالی ناپل بود پیشنهاد شد و توسط پاپ گرگوری سیزدهم در سال‌ ۱۵۸۲ پذیرفته شد. مبدأ این تقویم میلاد حضرت عیسی است. گاه‌شماری یولیانی که از تقویم رومی گرفته شده بود در دوره مسیحی با مبدأ میلادی (گاهشماری میلادی قدیم) پذیرفته شد. این تقویم ۳۶۵ روز بود که برای هر ۴ سال یک روز به روزهای سال اضافه می‌شد (سال ۳۶۵,۲۵ روزه). به علت دقیق نبودن کسر سال نسبت به سال اعتدالی هر ۱۲۸ سال یک روز عقب می‌افتاد. در سال ۱۵۸۲ میلادی جهت تصحیح آن گاهشماری گرگوری (میلادی جدید) ایجاد شد. در گاه‌شماری گرگوری ده روز از تاریخ حذف گردید و کبیسه‌گیری‌های یکنواخت چهارساله نسبتا کاهش یافت بدینگونه که سالهای قرن غیرقابل قسمت به ۴۰۰ (مانند: ۱۷۰۰، ۱۸۰۰ و ۱۹۰۰) بدون کبیسه‌گیری باشند.کاستی‌های تقویم میلادی برخی را به فکر تدوین یک تقویم معتبر جهانی انداخته است چنانکه چنین طرحی در سازمان ملل مطرح شد که به جایی نرسید. در گذشته نیز پس از انقلاب فرانسه به فکر تغییر تقویم در این کشور افتادند و تقویمی شبیه گاهشماری یزدگردی(در این تقویم ایرانی زرتشتیان مبدأ تاریخ خود را سال جلوس یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، در سال ۶۳۲ میلادی یا وفات او در سال ۶۵۲ میلادی، قرار داده و آنرا تاریخ یزدگردی می خوانند.) ایجاد کردند که البته بعداً منسوخ شد.

گاه شماری هجری قمری:
گاه‌شماری هجری قمری، گاه‌شماری براساس چرخش ماه است که توسط مسلمانان و نیز در بسیاری از کشورهای اسلامی به عنوان سالنمای مذهبی یا در مواردی سالنمای مدنی استفاده می‌شود. از این سالنمای در بسیاری از آیین‌های اسلامی، از قبیل روزه، حج، تعیین ماه‌های حرام، و عزاداری استفاده می‌شود. در زمان خلافت عمر بن خطاب ،به توصیه امیر المومنین علی(ع) هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه مبدأ این تقویم قرار گرفت و مدون شد. قبل از جهانی شدن گاهشماری میلادی در بسیاری از کشورهای اسلامی و رسمی شدن گاهشماری هجری خورشیدی در ایران و افغانستان، سالنمای هجری قمری سالنمای اصلی سرزمین‌های اسلامی بود و وقایع تاریخی در اکثر قریب به اتفاق موارد با این گاهشماری ثبت می‌شد. در این گاه‌شماری هر سال ۱۲ ماه دارد که هر کدام باتوجه به ماه هلالی ۲۹روزه یا ۳۰روزه هستند. ماه هلالی یکدور چرخش کره ماه بر مدار خود مابین فاصله زمانی مشاهده دو هلال ماه است که طول متوسط آن ۲۹,۵۳ روز (۲۹روز و ۱۲ساعت و ۴۴دقیقه و 2.78ثانیه) می‌باشد.

گاه شماری هجری شمسی(جلالی):
تقویم هجری شمسی، اکنون در کشورهای ایران و افغانستان تقویم رسمی است. این تقویم در ایران با تصویب مجلس شورای ملی در ۱۱ فروردین ۱۳۰۴، تقویم رسمی کشور اعلام شد. این گاهشماری از ۳۶۵ روز در قالب ۱۲ ماه تشکیل شده است و براساس تقویم جلالی (به عنوان دقیق‌ترین تقویم جهان) سرآغاز آن اعتدال بهاری در نیمکره شمالی است. با این تفاوت که مبدأ آن هجری است. طراحان تقویم جلالی، گروهی ریاضیدان و اخترشناس بودند که نامدارترینشان حکیم عمر خیام نیشابوری ریاضیدان و شاعر ایرانی بود. اینان به سفارش ملکشاه سلجوقی و با اصلاح تقویم یزدگردی به این گاه‌شمار نوین دست یافتند. تقویم جلالی با حفظ سرآغاز و طول سال با تغییر مبدأ، اسامی و طول ماه‌ها در قالب تقویم هجری شمسی برجی درآمده و باز با تغییراتی در طول ماه‌ها ضمن تنوع اسامی آنها، عنوان تقویم هجری شمسی پیدا کرد. این تقویم را دقیق‌ترین گاهشماری جهان دانسته اند. در برابر تقویم اروپایی که در هر ۲۵۰۰ سال یک روز خطا دارد، گاهشمار جلالی در هر ۱۰ هزار سال یک ثانیه خطا دارد.

گاه شماری هندو:
گاه‌شماری هندی یک نوع گاه‌شماری رایج در هند است که پیشینه آن به هزار سال پیش از میلاد می‌رسد و هنوز برای تعیین تاریخ سال مذهبی هندوها استفاده می‌شود. این تقویم قمری بوده و سال را به ۱۲ چرخهٔ کامل ماه تقسیم می‌کند. از آن‌جایی که سال قمری ۳۵۴ روز می‌شود که ۱۱ روز از سال خورشیدی که ۳۶۵ روز است کمتر دارد، در ازای هر ۳۰ ماه یک ماه به تقویم اضافه می‌شود تا این اختلاف تا حدی جبران شود.