آخرین اخبار از حادثه مهیب ژاپن + تصاویر

چگونگی وقوع و تلفات ناشی از پنجمین زلزله بزرگ تاریخ+تصاویر

سایت تفریحی خلیج فارس : وقوع زلزله 8.9 ریشتری در ژاپن و بیش از 24 پس لرزه قوی، این کشور آسیایی را در وضعیت بسیار سختی قرار داده است، اما به یمن زیرساخت های قدرتمند و سال ها مقاوم سازی بناها در این کشور، در کنار آماده سازی مردم برای چنین شرایطی تلفات ناشی از آن به میزان چشمگیری کاهش یافته است.

اما در پی زمین لرزه 8.9 ریشتری در ژاپن، چهار هشدار درباره احتمال وقوع سونامی در «فیجی»، کشوری در اقیانوس آرام جنوبی و در دو هزار کیلومتری جزیره شمالی زلاندنو مطرح شد که در صورت وقوع زلزله ای مشابه زلزله ژاپن، پیش بینی می شود این کشور کوچک دچار فاجعه خواهد شد.

در پی رخداد زمین‌لرزه بزرگ روز جمعه ژاپن که افزون بر جابه جایی 2.4 متری ساحل ژاپن به جا به جایی 10 سانتی متری مدار زمین منجر شد تا ساعت 14 روز شنبه به وقت ایران، نزدیک 195 پس لرزه با بزرگی بیش از 5 ریشتر نیز در منطقه به ثبت رسیده که بزرگی 24 پس لرزه بیش از 6 ریشتر بوده است.

به گزارش خبرگزاری های بین المللی، این زمین لرزه در ساعت 9 و 10 دقیقه بامداد روز جمعه بیستم اسفند ماه در 125 کیلومتری شرق ساحل هونشو ژاپن و 380 کیلومتری توکیو بخش‌های گسترده ای از ژاپن و بخش هایی از شرق چین و روسیه را به لرزه درآورد. در آخرین بررسی‌ها، تلفات مشخص و نامشخص این زلزله هولناک ـ که بزرگترین زلزله ثبت شده در تاریخ ژاپن و پنجمین زلزله شدید از سال 1900 میلادی است و به بروز سونامی نیز منجر شده ـ نزدیک هزار و پانصد تن برآورد شده است.

به دنبال این زلزله در استان فوکوشیما، نیز به دلیل تخریب بخشی از نیروگاه اتمی شماره یک این استان، مواد رادیواکتیو نشت کرده است؛ میزان رادیو‌اکتیو موجود در جو منطقه هشت برابر بیشتر از حد معمول است.

در همین باره، شرکت برق توکیو در گزارشی از نشت مواد رادیواکتیو در نیروگاه هسته ای شماره یک فوکوشیما خبر داد.

خبر دیگر آنکه آژانس بین المللی انرژی اتمی، حالت فوق العاده در نیروگاه هسته ای فوکوشیما دایچی ژاپن را تأیید کرد.

همچنین نیروگاه شماره دو این منطقه هم به دلیل وقوع زمین‌لرزه و صدمات ناشی از آن نشت کرده است. به همین دلیل، مقامات مربوط از سکنه درخواست کردند تا منازل خود را ترک کنند. افزون بر این، دولت ژاپن، پنج رآکتور دیگر را در مناطق زلزله تعطیل کرده است تا خطر نشت یا انفجار را بکاهد.

از سوی دیگر، نخست وزیر این کشور از مأموران پلیس استان فوکوشیما درخواست کرد به فاصله سه تا ده کیلومتر سکنه را از اطراف این دو نیروگاه تخلیه کنند.

بنا بر اعلام مقامات ژاپنی، نزدیک به سه هزار و چهارصد واحد مسکونی و تجاری در شمال و شرق این کشور تخریب شده و به دویست واحد مسکونی هم خساراتی وارد آمده است.

امواج سونامی حاصل از رخداد زلزله، تقریبا به همه کشورهای حاشیه اقیانوس آرام از فیلیپین تا اندونزی، نیوزیلند، کالیفرنیا و هاوایی در آمریکا رسیده است و آژیر هشدار سونامی از ژاپن تا مناطق ساحلی همه کشور های اقیانوس آرام به مردم هشدار داد تا ساحل را ترک کنند.

در همین حال، دکتر مهدی زارع، معاون پژوهشی و فناوری پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌و‌گو با ایسنا، با اشاره به این که ژرفای کانونی زلزله روز جمعه ژاپن، نزدیک 25 کیلومتر و سازوکار آن فشاری با یک صفحه کاملا نزدیک به قائم بوده است، خاطرنشان کرد: این زلزله از نظر رده بندی های علمی زلزله شناسی از رده زلزله های بزرگ است. در تقسیم بندی های زلزله شناسی، تنها زلزله های با بزرگای بیش از 8 (بزرگ great) نام می گیرند و زلزله با بزرگای 7 تا 8 (اصلی major) و زلزله با بزرگای 6 تا 7 (شدید strong) نامیده می شود.

وی با بیان این که بخش مهمی از تلفات و خسارت های این زلزله به وقوع سونامی پس از رویداد اصلی مربوط است، تصریح کرد: از آنجا که سرعت امواج حاصل از سونامی، نزدیک 950 کیلومتر در ساعت است، بنابراین می توان برآورد کرد که امواج حاصل از سونامی، نزدیک هشت دقیقه طول کشیده تا به نزدیکترین نقطه ساحل سندایی ـ در غرب کانون زلزله ـ برسد؛ بنابراین، سامانه های هشدار تا حد زیادی توانسته اند جان بسیاری از مردم را نجات دهند.

زارع با بیان این که زلزله روز جمعه ساحل شرقی هونشو، بزرگترین زمین‌لرزه ثبت شده در تاریخ ژاپن از نظر اندازه بزرگای زمین لرزه است، تصریح کرد: ژاپن سرزمینی است که با رخداد زمین لرزه های مهم و مخرب شناخته می شود. در تاریخ زمین لرزه های ژاپن می توان به زلزله اول سپتامبر 1923 کانتو ژاپن که با خسارت و آتش سوزی وسیع در شهر توکیو همراه بود و موجب کشته شدن 105 هزار نفر شد و زمین لرزه 17 ژانویه 1995 کوبه ـ هانشین ـ با بزرگای 6.9 که با بیش از 6400 نفر تلفات، اشاره کرد.

ضمنا هم از نظر اندازه و هم رخداد سونامی پس از وقوع زلزله، زمین لرزه 11 مارس 2011 با زمین لرزه 26 دسامبر 2004 ـ پنجم دی ماه 1383 ـ سوماترا در شرق اندوزی قابل مقایسه است. در آن زلزله، متأسفانه بیش از سیصد هزار نفر در اندونزی و کشورهای حوزه اقیانوس هند کشته شدند و دبیرکل سازمان ملل وقوع زلزله و سونامی 2004 اندونزی را بزرگترین فاجعه طبیعی قرن نامید.

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی در پاسخ به این که اساسا به لحاظ زمین شناسی و زمین ساختی چرا چنین زمین لرزه هایی رخ می دهند و چرا سرزمین ژاپن این چنین لرزه خیز است، به موقعیت خاص این کشور اشاره کرد و گفت: ژاپن در محدوده فرورانش ورقه اقیانوس آرام به زیر ورقه زمین ساختی اورازیا واقع است. به این ترتیب که به دلیل بازشدگی در رشته کوه میان اقیانوسی وسط اقیانوس آرام، پوسته اقیانوسی در حال ایجاد و گسترش در پهنه میانی اقیانوس آرام و در نتیجه رانده شدن بخش های قدیمی تر پوسته اقیانوسی به سوی شرق و غرب و فشار آوردن به حاشیه های ساحلی پیرامون این اقیانوس است.

و سرانجام، این پوسته اقیانوسی در حال رانده شدن به سوی کناره های اقیانوس آرام به زیر پوسته قاره ای در محدوده خشکی های پیرامون این اقیانوس پهناور فرو می رود. دلیل فرورانش، عمدتا وزن سنگین تر پوسته اقیانوسی است و اینکه ضخامت پوسته اقیانوسی بین 6 تا 8 کیلومتر است، در حالی که پوسته قاره ای سبکتر ولی ضخامتی متغیر ـ تا حداکثر حدود 70 کیلومتر ـ دارد. این وضع موجب می شود که در محدوده پیرامون اقیانوس آرام ـ پاسیفیک ـ محدوده ای بسیار فعال از نظر وقوع زلزله و آتشفشان به نام «حلقه آتش» (Ring of Fire) وجود داشته باشد.

زارع ادامه داد: این توضیح مختصر را می توان به طور عمومی به عنوان دلیل وجود مرز فعال زمین ساختی و زمین شناختی پیرامون اقیانوس آرام ـ از آمریکای شمالی گرفته تا آمریکای مرکزی و جنوبی در غرب تا روسیه، ژاپن و فیلیپین، اندونزی و نیوزیلند در شرق ـ بیان کرد.

وی خاطرنشان کرد: در پهنه رومرکزی زلزله 11 مارس، دو روز قبل ـ چهارشنبه، نهم مارس، همزمان با هجدهم اسفند 89 ـ زمین لرزه ای با بزرگی 7.2 روی داد که با تلفات یا سونامی همراه نشد، ولی اکنون که زمین لرزه با بزرگای 8.9 رخ داده است، می توان دریافت که زمین‌لرزه چهارشنبه، پیش لرزه زمین لرزه روز جمعه بوده است؛ بنابراین، هرچند این رویداد پیش بینی نشد، اطلاعات مهمی اکنون برای بررسی های علمی پیش بینی زلزله در اختیار پژوهشگران سراسر جهان قرار گرفته است و قطعا هم پژوهشگران ایرانی و هم دیگر زلزله‌شناسان در سایر کشورهای جهان از این نظر توجه ویژه ای به این رویداد خواهند کرد.

وی در ادامه در پاسخ به این که چرا زلزله روز جمعه ژاپن در مقایسه با زلزله بزرگ سوماترا که بیش از سیصد هزار کشته به جای گذاشت، تلفات نسبتا ناچیزی داشت، به سه نکته اشاره کرد؛

به گفته دکتر زارع، نخست این که زلزله اندونزی، موجب سونامی شد که بلندی امواج آب حمله ور به سوی ساحل به حدود سی متر یا بیشتر ـ نزدیک سه برابر بلندی امواج حاصل از این زلزله ژاپن ـ رسید؛ بنابراین، انتظار خسارت و تلفات بیشتر در زلزله 2004 می تواند منطقی تلقی شود.

نکته دوم آن که ژاپن کشوری صنعتی و توسعه یافته با یک سامانه کاملا مجهز هشدار سریع زلزله و سونامی است (اساسا این سامانه ها در آغاز در ژاپن طراحی و ایجاد شده اند). بنابراین، ژاپن از هر جهت به لحاظ پیشرفته بودن و تجهیز به فناوری نوین خود از پیشروان این عرصه است و وضع آن قابل مقایسه با کشورهای ـ اکثر فقیر و توسعه نیافته یا در حال توسعه ـ جنوب آسیا نیست و مردم ساکن در سواحل سندایی، دست کم هشت دقیقه فرصت داشته اند تا پیش از رسیدن اولین امواج حمله ور آب حاصل از سونامی، ساحل را با شنیدن آژیر سامانه های کاملا مجهز هشدار سونامی ترک کنند.

دلیل سوم نیز آن است که تمرکز جمعیت در معرض ریسک زلزله و سونامی در منطقه رومرکزی و سواحل در معرض خرابی ها و تخریب حاصل از سونامی، در ژاپن و کشور های حاشیه اقیانوس هند قابل مقایسه نیست. منطقه جنوب آسیا، مهمترین تمرکز جمعیتی در دنیاست، در حالی که زلزله اخیر از نظر کانون در نزدیکی ژاپن واقع بود که کل جمعیت آن در پایان 2010 نزدیک 127 میلیون نفر بوده و الزاما همه این جمعیت در معرض خسارت و خرابی حاصل از زلزله و سونامی زلزله مارس 2011 نبوده اند.

وی خاطرنشان کرد: در ساعات اولیه پس از رخداد سازمان های جست‌وجو، نجات و امداد در همه کشورهایی که سابقه سوانح طبیعی، به ویژه زلزله داشته اند، از آمریکا و انگلیس گرفته تا ایران، ترکیه، اندونزی و نیوزیلند به حال آماده باش درآمده و در حال اعزام تیم‌های کمک به ژاپن برای بررسی موضوع و کمک به سازمان های زیربط در ژاپن هستند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی، با بیان این که زلزله 8.9 ریشتری روز جمعه توسط تمام 24 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه در سراسر کشور رکورد شده، خاطرنشان کرد: افزون بر داده‌های این ایستگاه‌ها اطلاعات 125 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن ترکیه را هم دریافت کرده‌ایم که از مجموعه این اطلاعات در مطالعات پوسته زمین و مدل‌سازی و بررسی‌های پیش بینی زلزله استفاده خواهیم کرد.

دکتر زارع تصریح کرد: به هر حال، زلزله 11 مارس 2011 از هر جهت ـ جه جنبه های علمی و فنی و چه از نظر اجتماعی، روانی و همچنین مدیریتی و اجرایی ـ دارای درس های مهمی است که باید بیاموزیم. اتفاق طبیعی مهمی رخ داده است و اهمیت آن جهانی است. مسأله، فقط مسأله ژاپن نیست و همگی باید به کمک زلزله زدگان ژاپن بشتابیم و همزمان این رویداد را بررسی کنیم و از آن بیاموزیم.

در همین حال و به گفته یکی از متخصصان ژئوفیزیک سازمان زمین‌شناسی آمریکا زمین‌لرزه روز جمعه ژاپن با لغزش بیش از 18 متری صفحات تکتونیکی منجر به از هم گسیختن پوسته زمین در ناحیه‌ای با حدود 400 کیلومتر درازا و وسعت 160 کیلومتر شده است.

همچنین خبرگزاری «شینهوا» نوشت: «نائوتوکان»، نخست‌وزیر ژاپن که برای بازدید از این منطقه با بالگرد به آنجا سفر کرده بود، پیش از این خواسته بود که ساکنان تا شعاع ده کیلومتری نیروگاه دایچی را از منطقه بیرون کنند.

خبرگزاری «فرانسه» نیز در خبری نوشت: در حالی که پس لرزه های بزرگترین زلزله قرن همچنان در نقاط گوناگون ژاپن ادامه دارد، تولیدات شرکت های بزرگ ژاپنی از جمله سونی، تویوتا، هوندا، نیسان به علت تخریب کارخانه های آنها، تقریبا متوقف شد.

این خبرگزاری با اشاره به تخریب کارخانه های گوناگون ژاپنی از توقف تولیدات شرکت های تویوتا، نیسان، کازمو اویل (نفتی)، صنایع سنگین فوجی و سونی خبر داد که برخی از آنها به طور کلی تولیدات خود را متوقف کرده و برخی دیگر به حالت نیمه تعطیل درآمده اند.

اکنون بیشتر خبرگزاری ها و شبکه های خبری معتبر بین المللی، حادثه زمین لرزه در ژاپن را لحظه ای دنبال کرده و از تلفات جدید خبر می دهند.

در همین حال، برخی خبرگزاری ها، از احتمال وقوع زمین لرزه های مشابه در دیگر کشورهای ساحلی منطقه شرق و جنوب شرقی آسیا خبر می دهند.