پیش‌گویی امیرالمؤمنین(ع) پیرامون جمکران

امیرمؤمنان خطاب به «حذیفه‌ بن یمانی» به توصیفاتی از شهر قم و دهی کهن نزدیک آن اشاره می‌کند که بسیار شریف است، حق تعالی بیت عتیق را به این شهر فرستاد که ...

به گزارش «خبرگزاری دانشجو»؛ سید جعفر میرعظیمی در کتاب «مسجد مقدس جمکران؛ تجلی‌گاه صاحب‌الزمان» به بررسی ادله تاریخی و روایی موثق درباره اهمیت این مسجد پرداخته است که یک قسمت از آن به پیش‌گویی امیر مؤمنان‏ (ع) از مسجد جمکران ۳۰۰ سال پیش از تاسیس آن ‏اختصاص دارد.

مطابق نقل «خلاصة البلدان» از کتاب «مونس الحزین» شیخ صدوق، امیر مؤمنان (ع) در یک روایت طولانی از تشریف فرمایی حضرت بقیه‌الله به شهر قم و تجلی آن در کنا مسجدی در نزدیکی دهی کهن به نام جمکران می‌کند.

محمّد بن محمّد بن هاشم حسینی رضوی قمی، به تقاضای مولی محمّد صالح قمّی، به سال ۱۱۷۹ هجری، در باره‏ فضیلت شهر قم و تاریخچه‏ تأسیس مسجد مقدّس جمکران، کتاب ارزش‏مندی تألیف و آن را خلاصة البلدان نام نهاده است. شیخ آقا بزرگ تهرانی، این کتاب را مشاهده کرده و انگیزه نگارش آن را در «الذریعه» آورده است.

امیر مؤمنان (ع) خطاب به حذیفه: قائم از شهری که آن را قم گویند خروج می‌نماید

محمدعلی کاتوزیان، این کتاب را در اختیار داشته، فرازهایی از این کتاب را در کتاب «أنوار المشعشعین» آورده است. وی در نور مشعشع سوم، حدیثی از امیر مؤمنان (ع) خطاب به فرزند یمانی آورده است.

امیر مؤمنان (ع) خطاب به حذیفه فرمود: «ای پسر یمانی! در اوّل ظهور، خروج نماید قائم آل محمّد (عج) از شهری که آن را قم گویند و مردم را دعوت به حق می‏کند، همه‏ خلائق از شرق و غرب، به آن شهر روی آورند و اسلام، تازه شود و هر که از خوف اعداء پوشیده و مخفی باشد بیرون آید و چشمه آب حیات از آن شهر ظاهر شود.

امیرمؤمنان: این زمین، مقدّس است و خدای تعالی بهترین خلق خود را ساکن آن می‌گرداند

ای پسر یمانی! این زمین، مقدّس است، از همه‏ لوث‏ها، پاک است و خدای تعالی بهترین خلق خود را ساکن آن می‌گرداند و در این زمین اساس و بنیاد قصری عظیم ساخته می‌شود، بعد از اینکه بنای قصر مجوس بوده است و آن قصر از صاحب شهرت ملک روم باشد و از این زمین گوسفند ابراهیم خلیل را آوردند و قربانی کردند و بر این زمین هزار صنم و بت از اصنام اهل روم بشکنند و بر این زمین اثر نور حق ساطع شود و از آن رائحه و بوی مشک شنوند؛ حق‌تعالی بیت‌ عتیق را به این شهر فرستد و منازل و مواضع زمین‌های آن عالی و گرانبها گردد.

در دهی کهن قصری عظیم ساخته می‌شود، بعد از اینکه بنای قصر مجوس بوده است

عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد. رایت وی بر این کوه سفید بزنند، به نزد دهی کهن که در جنب مسجد است و قصری کهن که قصر مجوس است و آن را «جمکران» خوانند. از زیر یک مناره‏ آن مسجد بیرون آید، نزدیک آن جا که آتش‏خانه‏ گبران بوده است...»

از این حدیث شریف، استفاده می‏شود به طوری که مسجد سهله در دوران ظهور حضرت بقیّةاللَّه (عج) پایگاه آن حضرت خواهد بود، مسجد مقدّس جمکران نیز در عصر ظهور، جایگاه خاصّی دارد و پایگاه دیگری برای آن حضرت است.

حضرت امیر (ع) به کوه سفید و قصر مجوس اشاره می‌کند؛ اکنون نیز کوه سفیدی در نزدیکی مسجد جمکران قرار دارد و قصر کهنی که قصر مجوس است اشاره به قصری دارد که در زمان صاحب کتاب «تاریخ قم» موجود بوده است.

لازم به ذکر است که احادیث «ملاحم» چندان نیازی به تحقیق در سند ندارند؛ زیرا جز معصومان (ع) که با سرچشمه‏ وحی مربوط بودند، شخص دیگری نمی‏تواند خبری بگوید که صدها سال بعد تحقّق پیدا کند.

روزی که امیرمؤمنان علیه السلام به حذیفه از مسجد جمکران خبر می‏داد، در سرزمین حجاز و عراق، کمتر کسی نام قم را شنیده بود، لذا می‏بینیم که در احادیث فراوانی، به هنگام بحث از قم، به «در نزدیکی ری» تعبیر شده تا به این وسیله، موقعیّت جغرافیایی شهر قم، برای اصحاب ائمّه (ع) روشن گردد. از این رهگذر، احتمال نمی‏رود که احدی از مردم حجاز، نام جمکران را به عنوان یکی از دهات قم شنیده باشد.

در هنگام ظهور حضرت بقیّةاللَّه، مسجد مقدّس جمکران بیش از یک مناره خواهد داشت

نکات ریزی که در مورد قصر مجوس و آتش‏خانه‏ گبران آمده، مطلبی نبود که در حجاز و عراق، کسی از آن آگاه باشد.

به هنگام صدور این حدیث از مولای متّقیان‏ (ع)، کسی نمی‏توانست پیش‏بینی کند که در کنار دهِ جمکران، در آینده، مسجدی ساخته خواهد شد و با حضرت بقیّةاللَّه (عج) - که آن روز متولّد نشده بود - ارتباط خواهد داشت. هنگامی که شیخ صدوق، این حدیث را در کتاب مونس الحزین درج می‏کرد، بدون تردید این مسجد نیز مناره نداشت.

هنگامی که صاحب خلاصة البلدان، در قرن دوازدهم، این حدیث را از مونس الحزین نقل می‏کرد، باز هم مسجد مقدّس جمکران، مناره‏ای نداشت؛ زیرا برای نخستین بار، در سال ۱۳۱۸ هجری، یک مناره در زاویه‏ جنوب شرقی مسجد ساخته شد. هنگامی که محمدعلی کاتوزیان، این حدیث را در کتاب أنوار المشعشعین می‏نوشت، مسجد جمکران، فقط یک مناره داشت و تا چند سال پیش نیز به همین منوال بود، ولی در این حدیث آمده است که «از زیر یک مناره‏ آن، مسجد، بیرون آید» یعنی در هنگام ظهور حضرت بقیّةاللَّه، ارواحنا فداه، مسجد مقدّس جمکران، بیش از یک مناره خواهد داشت.